مبانی حسابداری دولتی:
1- حسابداری نقدی-2- حسابداری تعهدی-3- حسابداری نیمه تعهدی-4- حسابداری تعهدی تعدیل شده-5- حسابداری نقدی تعدیل شده
1- حسابداری نقدی:
در حسابداری نقدی درامدها در سال مالی وصول وجوه نقد مربوط و هزینه ها در سال مالی پرداخت وجوه نقد مربوطه به حساب منظور می شوند.
صورتهای مالی که با حسابداری نقدی تنظیم می شود معمولا فاقد حسابهای دریافتنی و پرداختنی است. اموال خریداری شده نیز ممکن است به جای انعکاس در حسابهای دارایی ثابت، در هنگام خرید مستقیما به حساب هزینه منظور شود، ولی سرمایه گذاریها و بدهیهای بلندمدت ناشی از فعالیتهای مالی نقدی معمولا در حسابهای ترازنامه ای ثبت می شوند. سرمایه گذاریها و اوراق بهاداری که نقدا خریداری شده اند به بهای تمام شده ثبت می شوند ولی در ترازنامه معمولا ارزش بازار آنها نیز در داخل پرانتز در مقابل بهای تمام شده نشان داده می شود. سرمایه گذاریها و اوراق بهاداری که به عنوان کمک یا هدیه دریافت شده است به ارزش متعارف بازار در تاریخ دریافت در حسابها منظور می شود.
2- حسابداری تعهدی:
در حسابداری تعهدی درامدها در سال انجام خدمات یا فروش کالاها، و هزینه ها در سال دریافت کالاها و خدمات و ایجاد تعهد به حساب منظور می شوند.
در حسابداری بازرگانی به منظور رعایت اصل وضع هزینه های هر دوره مالی از درامدهای متعلق به همان دوره و تعیین سود یا زیان سال مالی و وضعیت مالی واقعی در پایان هر دوره مالی معمولا از حسابداری تعهدی استفاده می شود. افتتاح حسابهایی مانند پیش پرداختها، هزینه های معوق و پیش دریافتها و همچنین به حساب دارایی منظور نمودن موجودی کالای پایان دوره مالی از نتایج به کار بردن حسابداری تعهدی است.
مزایای حسابداری تعهدی:
1- حسابداری تعهدی برای تعیین بهای تمام شده و هزینه های واقعی اجرای برنامه ها، عملیات و فعالیتهای سازمانهای دولتی در قالب اعتبارات مصوب ضروری می باشد.
2- کنترل دقیق درامدها و سایر منابع تامین اعتبار و هزینه ها و سایر پرداختهای حسابهای مستقل در صورتی میسر خواهد بود که از مبنای حسابداری تعهدی استفاده شود.
3- مبنای تعهدی اطلاعات کاملتر و جامعتری جهت نظارت بر عملکرد ازمانهای دولتی و ارزیابی آنها در اختیار قوه مقننه، دولت و سایر مراجع قانونی و افراد کشور قرار می دهد.
4- حسابداری تعهدی اطلاعات و گزارشهای مالی صحیح تر و دقیق تری جهت برنامه ریزی و تصمیم گیری و اجرای عملیات و برنامه ها د اختیار مدیران سازمانهای دولتی قرار میدهد.
5- در برخی حسابهای مستقل و سازمانهای دولتی انتفاعی شناخت درامدها و هزینه های واقعی و تعلق آنها به دوره مالی و نیز تعیین وضع مالی صحیح در پایان دوره مالی فقط با به کار گیری حسابداری تعهدی مقدور است.
3- حسابداری نیمه تعهدی: در حسابداری نیمه تعهدی برای ثبت درامدها از مبنای نقدی و برای ثبت هزینه ها از مبنای تعهدی استفاده می شود. یا به عبارت دیگر در مبنای نیمه تعهدی درامدهایی که عملا وصول و هزینه هایی که تعهد یا تحمل شده است (هزینه های واقعی دوره مالی) در حسابهای هر دوره مالی ثبت می شود.
دلایل استفاده از حسابداری نیمه تعهدی در سازمانهای دولتی بسیاری از کشورها:
1- استفاده از مبنای تعهدی برای ثبت هزینه ها به منظور کنترل بیشتر آنها ضروری تر از درامدهاست
2- همیشه احتمال عدم وصول بخشی از مالیاتها و عوارض و سایر درامدهای پیش بینی شده وجود دارد که بنابر اصل احتیاط به کار بردن حسابداری نقدی را در مورد آنها ایجاب می کند.
4- حسابداری تعهدی تعدیل شده: در حسابداری تعهدی تعدیل شده شناخت و ثبت درامدها و حسابها در دوره مالی ای انجام می پذیرد که در آن دوره درامد "آماده، در دسترس و قابل اندازه گیری" باشد. منظور از آماده و در دسترس بودن درامدها قابل وصول بودن آنها در دوره مالی جاری یا مدتی کوتاه پس از پایان دوره جاری است به ترتیبی که پرداخت بدهیها و تعهدات دوره جاری از محل درامدهای مذکور میسر باشد.
در حسابداری تعهدی تعدیل شده از مبنای تعهدی برای ثبت هزینه ها استفاده می شود.
در آن گروه از سازمانهای دولتی و حسابهای مستقل که با استناد به قوانین و مستندات موجود تشخیص قطعی الیاتهای دریافتی و سایر درامدهای آنها قبل از وصول امکان پذیر است، حسابداری تعهدی تعدیل شده به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد.
5- حسابداری نقدی تعدیل شده: در حسابداری نقدی تعدیل شده ثبت درامدها در دوره دریافت وجوه نقد و ثبت هزینه ها مستلزم تحقق دو شرط لازم و کافی یعنی ایجاد تعهد و انجام پرداخت است.
در وزارتخانه ها و موسسات دولتی ایران درامدها و هزینه ها با حسابداری نقدی تعدیل شده شناسای و در حسابها ثبت می شوند.
در برخی از سازمانهای دولتی و حسابهای مستقل انتفاعی که ناگزیر به تعیین سود یا زیان ویژه هر سال مالی می باشند از مبنای حسابداری تعهدی کامل استفاده می شود، لیکن در اغلب سازمانهای دولتی و حسابهای مستقل برای ثبت درامدها و هزینه ها سایر مبانی حسابداری مورد استفاده قرار می گیرد.
در هر سازمان دولتی انتخاب مبنای حسابداری معمولا به عوامل متعددی مانند اهمیت انواع مختلف اطلاعات مالی و سودمندی آنها در رفع نیازهای محاسباتی و مدیریت، سطح پیشرفت فن حسابداری، تخصص مدیران و کارکنان مالی دولت و ماهیت برنامه ها و عملیات بستگی دارد.
حسابرسی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
برای دیگر کاربردها، حسابرس (ابهامزدایی) را ببینید.
حسابرسی فرآیندی است بسامان برای جمعآوری و ارزیابی بیطرفانهٔ شواهد دربارهٔ ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی برای تعیین میزان انطباق این ادعاها با معیارهای از پیش تعیینشده و گزارش نتایج به اشخاص ذینفع («بیانیهٔ مفاهیم بنیادی حسابرسی»).[۱]
این تعریف به عمد به صورت جامع ارائه شده است تا انواع مختلف حسابرسی را شامل شود. برخی از عبارات این تعریف نیاز به توضیح بیشتری دارد. عبارت فرآیند بسامان بر این نکته دلالت دارد که حسابرسی بر اساس برنامهریزی مناسب انجام میشود. برنامهریزی مناسب شامل جمعآوری و ارزیابی بیطرفانة شواهد است. حسابرسان باید با حفظ بیطرفی نسبت به جمعآوری و ارزیابی مربوط بودن و اعتبار شواهد بپردازند. اگر چه نوع، میزان و قابلیت اتکای شواهد در کارهای مختلف حسابرسی میتواند متفاوت باشد، اما جمعآوری و ارزیابی شواهد، بخش اعظم فعالیتهای حسابرسان را تشکیل میدهد. شواهدی را که حسابرسان جمعآوری میکنند باید دربارة ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی باشد. در حسابرسی، واژة ادعا معنای ویژهای دارد و به اظهارات ضمنی یا صریح مدیریت اطلاق میشود که در قالب صورتهای مالی، اسناد و مدارک یا سیستمها تجسم مییابد. برای مثال، صورتهای مالی اساسی تهیه شده توسط مدیران شامل چند ادعا است. از جمله مبلغی که در ترازنامه در سرفصل اموال، ماشین آلات و تجهیزات نشان داده میشود، بیانگر این است که مدیران ادعا دارند: شرکت بر این داراییها مالکیت دارد و از این داراییها در فرآیند عادی عملیات تولیدی یا خدماتی خود استفاده میکند و این مبلغ، بهای تمام شدة تاریخی پس از کسر استهلاک انباشتة این داراییها است.
هدف حسابرسان از مقایسة شواهد جمعآوری شده با ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی، تعیین میزان انطباق ادعاهای مزبور با معیارهای از پیش تعیین شده است. اگر چه معیارهای مختلفی برای تعیین میزان انطباق وجود دارد، اما در تنظیم صورتهای مالی اساسی، معمولاً معیار اصلی و مورد قبول، اصول حسابداری یا استانداردهای حسابداری است. در بند ۲ بخش ۲۰۰ استانداردهای حسابرسی کشور (۱۳۸۶) نیز تأکیده شده است که هدف از حسابرسی صورتهای مالی، اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورتهای مالی براساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر.
آخرین عبارت مهم، یعنی گزارش نتایج به اشخاص ذینفع، بیانگر نوع گزارشی است که حسابرسان برای اشخاص ذینفع تهیه میکنند. اشخاص ذینفع میتواند شامل سهامداران، اعتباردهندگان، کارکنان، تأمین کنندگان مواد و کالا، سازمانهای دولتی، بورس اوراق بهادار و گروههای دیگر باشد.
محتویات
حسابرس
حسابرس به فرد یا موسسهای گفته میشود که مسئولیت نهایی حسابرسی صورتهای مالی یاارائه خدمات مرتبط را به عهده دارد. حسابرس باید فردی مستقل از سازمانی باشد که در حال رسیدگی آن است.
انواع حسابرسی
حسابرسی انواع گوناگون دارد و مهمترین آنها عبارتند از:
1. حسابرسی صورتهای مالی،
2. حسابرسی رعایتی،
3. حسابرسی عملیاتی و
4. حسابرسی قانونی.
حسابرسی صورتهای مالی
هر گاه از حسابرسی بدون قید و شرط اضافی یاد شود، منظور همان «حسابرسی صورتهای مالی» یا به اختصار «حسابرسی مالی» است. هدف اصلی این حسابرسی اعتباردهی به صورتهای مالی است. منظور از اعتباردهی، اظهار عقیده یا قضاوت شخص یا اشخاص مستقل و ذیصلاح نسبت به مطابقت تمامی جنبههای با اهمیت ادعاهای منعکس در صورتهای مالی با معیارهای تعیین شده یعنی اصول حسابداری است. البته چنین اظهار نظر یا قضاوتی باید مبتنی بر شواهد معتبر و کافی باشد.
حسابرسی رعایتی
مقصود از حسابرسی رعایت، تعیین میزان رعایت احکام، سیاستها، پیمانها، قوانین و مقررات دولتی و کنترلهای داخلی توسط شرکتهای مورد رسیدگی است. برای مثال، شرکتها میتوانند تعیین میزان رعایت احکام و سیاستهای داخلی توسط بخشهای مختلف سازمان را از حسابرسان خود درخواست نمایند. مثال دیگر، حسابرسی اظهارنامههای مالیاتی اشخاص یا شرکتها توسط ممیزان وزارت امور اقتصادی و دارایی جهت تعیین میزان رعایت قانون مالیاتها است.
حسابرسی عملیاتی
تعریف حسابرسی عملیاتی از دیدگاه کمیتهٔ ویژهٔ حسابرسی عملیاتی و مدیریت (وابسته به انجمن حسابداران رسمی آمریکا) البته با اندکی دخل و تصرف به شرح زیر است: حسابرسی عملیاتی عبارت است از بررسی بسامان فعالیتهای سازمان یا بخش معینی از آن در ارتباط با اهداف تعیین شده. هدف اصلی حسابرسی عملیاتی، ارزیابی رعایتِ «صرفة اقتصادی» هنگام تهیة منابع و ارزیابی «کارآیی» عملیات هنگام اسنفاده از منابع و «اثربخشیِ» عملیات برای نیل به اهداف از قبل تعیین شده، تشخیص فرصتهای بهبود عملیات و ارائة پیشنهادهای اصلاحی به مدیران سازمان ست.[۲]
ارزیابی صرفة اقتصادی، کارآیی و اثربخشی سیستم حسابداری کامپیوتری یک شرکت و ارائة پیشنهادهای اصلاحی، نمونهای از حسابرسی عملیاتی است. در این نوع از حسابرسی، معیار مورد استفاده برای ارزیابی ادعاهای مدیریت با معیار مورد نظر در حسابرسی صورتهای مالی متفاوت است. به همین دلیل در مقایسه با حسابرسی صورتهای مالی و حسابرسی رعایت، حسابرسی عملیاتی با مسایل و چالشهای دیگری نیز مواجه است؛ زیرا در این زمینه حسابرسان باید به شناسایی یا تعریف اهداف و معیارهای قابل اندازه گیری بپردازند تا بتوانند به کمک آن اثربخشی و کارآیی عملیات را ارزیابی کنند.
حسابرسی قانونی
در سالهای اخیر، دعوت از حسابرسان برای ارائه خدمات «حسابرسی قانونی» (Forensic Audit) به ویژه هنگام بروز اختلافات مالی، گسترش فزایندهای یافته است. حسابرسی قانونی در واقع مشابه خدمت پزشکان در امر «پزشکی قانونی» است. برخی از مواردی که اجرای حسابرسی قانونی میتواند ضرورت یابد به شرح زیر است:
1. تقلبهای تجاری یا کارکنان شرکتها؛
2. خسارتهای تجاری – اقتصادی؛
3. اختلاف بین سهامداران یا شرکا؛
انواع حسابرسی
حسابرسان را بر اساس موقعیت شغلی آنان میتوان به انواع زیر تقسیم کرد:
1. حسابرس مستقل،
2. حسابرس داخلی،
3. حسابرس دولتی.
حسابرس مستقل
حسابرسی مستقل توسط حسابرسانی اجرا میشود که مستقل از سازمانی هستند که ادعاها و یا گزارشهای آن مورد حسابرسی قرار میگیرد. حسابرسان مستقل، خدمات حسابرسی خود را در قالب قرارداد ارائه میدهند. گر چه حسابرسان مستقل میتوانند انواع مختلف حسابرسی را که در بخش قبلی ذکر شد، اجرا کنند؛ اما حسابرسی صورتهای مالی، بخش عمدهٔ فعالیت این گروه از حسابرسان را تشکیل میدهد.
حسابرس داخلی
حسابرسی داخلی طبق بیانیهٔ حرفهایی انجمن حسابرسان داخلی بدین صورت تعریف شده است: حسابرسی داخلی، واحد ارزیابی مستقلی است که جهت آزمون و ارزیابی فعالیتهای سازمان در داخل سازمان ایجاد میشود. گر چه حسابرسان داخلی در استخدام سازمان هستند اما باید مستقل از دوایر مورد رسیدگی باشند که از آن به عنوان استقلال سازمانی یاد میشود. به همین دلیل این گروه از حسابرسان در بسیاری از شرکتها به طور مستقیم به کمیتهٔ حسابرسی و یا هیأت مدیرهٔ شرکت گزارش میدهند[۳].
حسابرس دولتی
استانداردهای حسابرسی
استانداردهای حسابرسی، معیاری برای سنجش کیفیّت کار حسابرسان است. انجمن حسابداران رسمی آمریکا برای نخستین بار در سال ۱۹۴۷، استانداردهای ده گانهٔ حسابرسی را معرفی نمود. این استانداردها تاکنون جهت انطباق با تغییرات محیط حسابرسی، تعدیل و تغییر یافتهاند. استانداردهای حسابرسی همراه با طبقهبندی آنها در سه گروه ۱) استانداردهای عمومی، ۲) استانداردهای عملیات (رسیدگی) و ۳) استانداردهای گزارشگری به شرح زیر هستند:
استانداردهای عمومی
1. رسیدگی باید توسط شخص یا اشخاصی اجرا شود که دارای صلاحیت و آموزش فنی کافی به عنوان حسابرس باشند.
2. حسابرس یا حسابرسان باید استقلال رأی خود را در تمام موارد مربوط به حسابرسی حفظ کنند.
3. در رسیدگی و تهیه گزارش باید مراقبت حرفهای لازم به عمل آید.
استانداردهای عملیات (رسیدگی)
1. عملیات حسابرسی باید به میزان کافی برنامهریزی شود و در صورت وجود کارکنان، بر کار آنان به گونهای مناسب نظارت شود.
2. برای برنامهریزی حسابرسی و تعیین نوع، زمان و میزان آزمونها باید شناختی کافی از ساختار کنترل داخلی کسب گردد.
3. شواهد کافی و مناسب باید از راه بازرسی، مشاهده، پرس و جو و دریافت تأییدیه کسب شود تا مبنایی معقول برای اظهارنظر نسبت به صورتهای مالی مورد رسیدگی باشد.
استانداردهای گزارشگری
1. گزارش باید تصریح کند که صورتهای مالی، طبق اصول حسابداری تهیه شده است یا خیر.
2. گزارش باید شرایطی را مشخص سازد که در آن چنین اصولی در دورهٔ جاری نسبت به دورهٔ قبل، بهطور یکنواخت رعایت نشده است.
3. اطلاعات افشا شده در صورتهای مالی بهطور منطقی کافی تلقی میشود مگر آن که خلاف آن در گزارش بیان شود.
4. گزارش باید یا حاوی یک اظهارنظر دربارهٔ صورتهای مالی بهطور کلی، یا بیانگر این باشد که نظری نمیتواند اظهار شود. هنگامی که نظر کلی نتواند اظهار شود، دلایل آن باید بیان گردد. در تمام مواردی که نام حسابرس به نحوی با صورتهای مالی ارتباط مییابد، گزارش باید بهطور صریح بیانگر ویژگی هر گونه رسیدگی حسابرس و میزان مسئولیتی باشد که او بر عهده میگیرد.
البته مراجع حرفهای هر کشوری تفسیرهایی بر این استانداردهای دهگانه مینویسند که به آن بیانیههای تفسیری استانداردهای حسابرسی گفته میشود. در کشور ما نیز سازمان حسابرسی طبق قانون تشکیل آن، مسئول تدوین این بیانیهها است.
آییننامه کردار حرفهای
رفتار حرفه ای عبارت است از منش و رفتار و حسن شهرت حسابرس در حین انجام وظیه ، که در طی عملیات حسابرسی .